پیش‌زمینه دنیای ووکا (VUCA)
مفهوم دنیای ووکا برای اولین بار در اواخر دهه ۱۹۸۰ توسط ارتش ایالات متحده پس از پایان جنگ سرد مطرح شد. این مفهوم برای توصیف شرایط جدید جهانی پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و تغییرات سریع و ناپایدار در محیط امنیت جهانی به کار رفت. اما به مرور زمان، مفهوم ووکا در حوزه‌های کسب‌وکار و مدیریت نیز وارد شد و به توصیف چالش‌های محیطی پرداخت که سازمان‌ها و مدیران در دنیای مدرن با آن مواجه هستند.
چهار ویژگی دنیای ووکا:
1. Volatility (نوسان):
مثال خوبی از نوسان، بازارهای مالی است. بازارها می‌توانند به دلیل عوامل متعددی مانند تغییرات سیاسی، بلایای طبیعی، یا نوسانات قیمتی به سرعت تغییر کنند. به عنوان مثال، در بحران مالی سال ۲۰۰۸، بازارهای جهانی به شدت نوسان پیدا کردند و بسیاری از شرکت‌ها ورشکست شدند.
2. Uncertainty: (عدم اطمینان):
عدم اطمینانی به وضعیتی اشاره دارد که در آن نتایج و پیامدهای احتمالی مشخص نیستند. برای مثال، در زمان شیوع ویروس کرونا، بسیاری از کشورها و کسب‌وکارها با نااطمینانی شدید در مورد آینده اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی خود مواجه بودند.
3. Complexity (پیچیدگی):
پیچیدگی نشان‌دهنده تعداد زیاد و تعاملات متقابل میان عوامل مختلف است. زنجیره تأمین جهانی یک مثال از پیچیدگی است. قطعاتی که برای تولید یک محصول نهایی در یک کشور خاص نیاز است، ممکن است از چندین کشور دیگر تأمین شود، و هرگونه اختلال در این زنجیره می‌تواند به مشکلات پیچیده‌ای منجر شود.
4. Ambiguity (ابهام):
ابهام به موقعیت‌هایی اشاره دارد که در آن اطلاعات ناکامل یا متناقض هستند. به عنوان مثال، در توسعه فناوری‌های نوظهور مانند هوش مصنوعی، اغلب ابهاماتی در مورد پیامدهای اجتماعی و اخلاقی آن وجود دارد.
پیش‌زمینه دنیای بانی (BANI)
مفهوم دنیای بانی به عنوان توسعه و تکامل دنیای ووکا در اواخر دهه ۲۰۱۰ توسط Jamais Cascio، نویسنده و آینده‌پژوه، مطرح شد. این مفهوم به دلیل تغییرات گسترده و پیچیده‌تر در جهان و افزایش وابستگی به فناوریها و سیستمهای پیچیده‌تر به وجود آمد. دنیای بانی تلاش می‌کند تا ابعاد جدیدی از چالش‌های جهان مدرن را که فراتر از دنیای ووکا است، توصیف کند.
چهار ویژگی دنیای بانی:
1. Brittle (شکنندگی):
شکنندگی به معنی این است که سیستم‌ها و ساختارها در دنیای بانی بسیار حساس و آسیب‌پذیر هستند. به عنوان مثال، بحران چند وقت پیش سیستمهای عامل مایکروسافت نشان داد که چگونه سیستمهای جهانی می‌تواند به سرعت فروپاشد، زمانی که تنها چند بخش کلیدی آن دچار مشکل شوند. در دنیای دیجیتال، اتکای شدید به یک سیستم IT می‌تواند منجر به آسیب‌پذیری‌های جدی شود.
2. Anxious (اضطراب):
اضطراب در دنیای بانی ناشی از عدم توانایی در پیش‌بینی و کنترل محیط است. برای مثال، نگرانی‌ها در مورد تغییرات آب و هوا و تاثیرات آن بر زندگی انسان‌ها و طبیعت، یک نمونه از اضطراب در دنیای بانی است. اضطراب از این که نمی‌توانیم تأثیرات بلندمدت تصمیماتمان را پیش‌بینی کنیم، به طور قابل توجهی در حال افزایش است.
3. Nonlinear (غیرخطی):
غیرخطی بودن به این معنی است که تغییرات کوچک می‌توانند منجر به نتایج بسیار بزرگ و غیرقابل پیش‌بینی شوند. مثالی از این مفهوم می‌تواند شبکه‌های اجتماعی باشد، جایی که یک پست یا ویدئو می‌تواند به سرعت ویروسی شود و تأثیرات گسترده‌ای را در جامعه ایجاد کند.
4. Incomprehensible
(غیرقابل درک بودن ): در دنیای بانی، بسیاری از پدیده‌ها به دلیل پیچیدگی و سرعت تغییرات، غیرقابل درک هستند. برای مثال، ظهور و توسعه سریع فناوری‌های نوظهور مانند هوش مصنوعی و یادگیری ماشین به قدری پیچیده است که حتی بسیاری از کارشناسان نیز نمی‌توانند همه جوانب آن را به طور کامل درک کنند.
مقایسه دنیای ووکا و دنیای بانی:
– Volatility vs. Brittleness:
در حالی که دنیای ووکا بر نوسان تأکید می‌کند، دنیای بانی بر شکنندگی تأکید دارد. نوسان ممکن است به تغییرات سریع و قابل برگشت اشاره کند، اما شکنندگی به سیستم‌هایی اشاره دارد که ممکن است به دلیل نوسانات یا فشارها به طور کامل فروپاشند. به عنوان مثال، یک شرکت بزرگ فناوری که به طور کامل بر روی یک سیستم نرم‌افزاری متکی است، ممکن است به شدت شکننده باشد و هرگونه نقص در آن سیستم می‌تواند منجر به فروپاشی کل شرکت شود.
– Uncertainty vs. Anxiety:
در دنیای ووکا، نااطمینانی باعث می‌شود که افراد و سازمان‌ها نتوانند آینده را به درستی پیش‌بینی کنند. اما در دنیای بانی، این نااطمینانی منجر به اضطراب مداوم می‌شود. به عنوان مثال، در بحران‌های سیاسی مانند برگزیت (Brexit)، نااطمینانی در مورد نتایج اقتصادی و سیاسی باعث اضطراب و نگرانی گسترده در سراسر اروپا شد.
– Complexity vs. Nonlinearity:
پیچیدگی در دنیای ووکا به معنای تعداد زیاد عوامل و تعاملات متقابل بین آنهاست. اما در دنیای بانی، غیرخطی بودن به این معنی است که این تعاملات پیچیده می‌توانند به نتایج غیرمنتظره و ناپایدار منجر شوند. به عنوان
مثال، بحران اقتصادی جهانی سال 2008 به دلیل تعاملات پیچیده بین بازارهای مالی و سیاست‌های دولتی رخ داد، اما غیرخطی بودن این تعاملات منجر به فروپاشی گسترده و غیرقابل پیش‌بینی شد.
– Ambiguity vs. Incomprehensibility:
ابهام در دنیای ووکا به این معنی است که اطلاعات کافی برای تفسیر درست وضعیت‌ها وجود ندارد. اما در دنیای بانی، برخی مسائل به دلیل پیچیدگی ذاتی آنها به سختی قابل درک هستند. به عنوان مثال، پیشرفت‌های سریع در حوزه‌های فناوری زیستی و هوش مصنوعی به قدری پیچیده است که حتی کارشناسان نیز نمی‌توانند به طور کامل تأثیرات آینده آنها را درک کنند.
چرا باید دنیای بانی را بهتر بشناسیم؟
شناخت دنیای بانی برای سازمان‌ها و افراد حیاتی است زیرا چالش‌هایی که این دنیا ارائه می‌دهد، نیاز به رویکردهای جدید و متفاوت دارد. دنیای بانی به ما نشان می‌دهد که چگونه تغییرات جهانی به سرعت در حال پیچیده‌تر شدن هستند و نیازمند استراتژی‌هایی هستند که بتوانند به شکنندگی، اضطراب، غیرخطی بودن و غیرقابل درک بودن محیط پاسخ دهند.
آینده‌آفرینی و موفقیت در دنیای بانی:
آینده‌آفرینی، یعنی خلق و هدایت آینده کە به عنوان یک رویکرد کلیدی برای مواجهه با چالش‌های دنیای بانی مطرح می‌شود. در دنیایی که با پیچیدگی و تغییرات غیرقابل پیش‌بینی مواجه است، آینده‌آفرینی به ما این امکان را می‌دهد که به جای واکنش به تغییرات، آنها را به نفع خود هدایت کنیم.
برای مثال، شرکت‌هایی که از فناوری‌های نوظهور استفاده می‌کنند، می‌توانند با پیش‌بینی نیازهای آینده و ایجاد نوآوری‌های جدید، نه تنها از چالش‌های دنیای بانی عبور کنند بلکه در این محیط موفقیت‌آمیز باشند. به همین ترتیب، کشورها می‌توانند با برنامه‌ریزی بلندمدت و استراتژی‌های تطبیقی، به جای تحت تأثیر قرار گرفتن از تغییرات جهانی، خود را برای مواجهه با آنها آماده کنند.
در نهایت، بە کارگیری 7 بنیان آینده‌آفرینی به ما کمک می‌کند تا از فرصتهایی که دنیای بانی در اختیار ما قرار می‌دهد بهره‌برداری کنیم و به جای آنکه تحت فشار آن قرار گیریم، در آن به شکوفایی برسیم.
